|
SASKA KĘPA
Jest częścią dzielnicy Pragi Południe, położoną między Wisłą, alejami
Poniatowskiego i Waszyngtona, Kanałem Wystawowym i Gocławiem. Zaliczany jest
do niej także przyległy Park Skaryszewski im. Paderewskiego. Obejmuje cześć
terenów dawnej wyspy-kępy, odciętej od jej lewego brzegu, a następnie na
skutek akumulacyjnego działania rzeki, połączonej z jej brzegiem prawym
(pozostałość starorzecza Wisły stanowi dzisiaj jeziorko Kamionkowskie).
Od XIV wieku należała do Solca i nosiła nazwę Kępy Soleckiej. Nazywana też
była Kępą Kawcza. Do XVII wieku była niezamieszkana. Wykorzystywano ją jako
żywy magazyn chrustu i wikliny na płoty, do produkcji koszy oraz budowy
wałów i grobli zabezpieczających brzegi Wisły.
Osadnictwo na Kępie datuje się od 1628 roku. Jako pierwsi zamieszkali tu
koloniści holenderscy, popularnie zwani Olendrami, którzy przybyli do Polski
w poszukiwaniu schronienia przed prześladowaniami religijnymi we własnym
kraju. Od tego czasu pojawiła się kolejna nazwa - Kępa Holenderska lub
Olenderska. Przybysze trudnili się hodowlą, warzywnictwem i rolnictwem.
W 1656 roku Kępa znalazła się w zasięgu Warszawskiej bitwy ze Szwedamii w
czasie trzydniowych walk uległa zniszczeniu. Pamiątkę tych wydarzeń stanowi
dzisiaj obelisk stojący na pozostałości nieistniejącego już Wału
Gocławskiego. Z tego też roku pochodzi najstarszy zapis ikonograficzny Kępy
- rycina szwedzkiego inżyniera i rysownika Erika Johsena Dahlberga,
żołnierza najeźdźczej armii Karola X.
Pod koniec XVII wieku tereny Kępy dzierżawili m.in. Ernest Denhoff i Jakub
Sobieski. Kolejne zniszczenia Kępy nastąpiły w latach 1701-1711, w okresie
tzw. wojny północnej, gdy na jej terenach obozowały wojska szwedzkie, saskie
i rosyjskie. Ponownie armie saskie i rosyjskie stacjonowały tu w 1733 roku w
czasie walk o koronę polską, prowadzonych miedzy stronnikami Stanisława
Leszczyńskiego i Augusta III Sasa (w tymże roku na polach sąsiedniego
Kamiona - Kamionka dokonano elekcji Augusta).
Od 1735 do 1795 roku tereny Kępy dzierżawili król Polski August III i jego
spadkobiercy. Dwór królewski organizował tu zabawy i polowania. Od tego
okresu Kępę zaczęto nazywać Kępa Saska. Prof. M. M. Drozdowski podaje, iż
"głośno było wówczas w Warszawie o schadzkach królewskich z pięknościami
stolicy w pałacu myśliwskim na Kępie", który należał do Marianny Denhoffowej.
Od lat dwudziestych XIX wieku, a w szczególności w drugiej jego połowie,
Saska Kępa staje się miejscem niedzielnego wypoczynku mieszkańców Warszawy.
Powstają tu lokale rozrywkowe, strzelnice, kręgielnie, huśtawki i inne
tereny zabaw. Goście przybywają tu głównie woda: statkami, łodziami i
krypami, a także pieszo, bryczkami i wozami przez most na łasze wiślanej
odgradzającej Kępę od Pragi (naprzeciw ulicy Kępnej). W 1864 roku mieszkańcy
Saskiej Kępy uzyskali status włościan i nie musieli już płacić miastu
czynszu dzierżawnego. Administracyjnie Kępa, jako wieś została włączona do
gminy Wawer.
Początek XX wieku przynosi ożywienie rozwoju Saskiej Kępy, głównie za sprawą
zbudowania mostu Poniatowskiego, wówczas zwanego oficjalnie mostem
Mikołajewskim, a przez Warszawę - przekornie - Trzecim mostem (1904-1913),
usypanie Wału Miedzeszyńskiego (1906-1912) oraz założenia parku
Skaryszewskiego (1905-1922). Opracowano też pierwszy projekt rozparcelowania
jej terenów pod stała zabudowę miejska (1910-1911).
Wybuch I wojny światowej, a następnie wysadzenie (1915) przez wycofujących
się Rosjan mostu wstrzymały rozwój Saskiej Kępy. W kwietniu 1916 roku Saska
Kępa została włączona do Warszawy co stworzyło perspektywę zmiany jej
charakteru w nowoczesną dzielnicę mieszkaniową. Nastąpiło to dopiero po
odwodnieniu jej terenów i odbudowie mostu Poniatowskiego (1921-1926). Styl
zabudowy Saskiej Kępy lat dwudziestych i trzydziestych stanowi obraz
kierunków dominujących w architekturze polskiej tamtych lat, od stylów
historyzujących (dworkowy i klasycystyczny) po skrajny funkcjonalizm.
|
